سرپوش اجتماعی - به گزارش تابناک، شهروندان تهران در حالی آلوده ترین هوای سال را نفس می‌کشند که مسئولان چیزی جز جلسه و اعمال تصمیماتی مانند تعطیلی مدارس و اجرای طرح زوج و فرد از در منازل در چنته ندارند؛ راهکارهایی کم اثر (اگر نگوییم بی اثر) که ظاهرا بهتر است امیدوار باشیم تغییر نکند، چراکه تاریخچه تلاش های صورت گرفته برای تغییرش، نکات دردناکی را به یادمان خواهد آورد.

۱- آبپاشی آسمان

نیمه آذرماه سال ۸۹ بود که هواپیماهای سمپاش ماموریتی بی سابقه را در تهران آغاز کردند؛ آبپاشی آسمان برای فرار از آلودگی هوا و کاهش آلاینده ها. ایده‌ای که کمتر کسی فکر می‌کرد چیزی بیش از یک شوخی تلخ باشد اما حالا به منصه اجرا گذاشته شده بود و مجریان و تایید کنندگانش ادعا می‌کردند فرجامش، کاستن آلودگی هوا خواهد بود.

ادعایی بسیار بزرگ که حتی محاسبات ابتدایی ریاضی نیز ثابت می‌کرد مردود است اما پیش از ایده های واقعی و تجربه شده در جهان، در دستور کار قرار گرفته و اجرایی شده بود. با حدود ۱۰ هواپیمای کوچکی که مخزن های کوچکشان با ۲ متر مکعب (۲۰۰۰ لیتر) آب پر می‌شد و برای ایجاد باران دو میلیمتری در تهران لازم بود ۵ سال مداوم کارشان را تکرار کنند.

۲- آبپاشی معابر

آبپاشی آسمان به کمک هواپیماهای سمپاش کشاورزی در حالی موجب شگفتی همگان شده بود که از مدتها پیشتر، نوع دیگری از آبپاشی در دستور کار مسئولان شهری تهران قرار گرفته بود؛ آبپاشی خیابان ها در صبح گاه که برخلاف تصور عموم، نه برای نظافت خیابان ها، که برای خیس کردن معابر و چسبیدن آلودگی های ناشی از احتراق سوخت خودروها در دستور کار قرار گرفته بود.

ایده‌ای که با اجرای آن در هر ساعت پول هنگفتی به جیب پیمانکاران سرازیر می‌شد، غافل از آنکه کسی بپرسد این ایده ناب از بطن کدام تحقیق و پژوهش بیرون آمده و تاثیر گذاری آن را کدام شاخص اثبات نموده است. ابهاماتی که به مانند حجم انبوه آب مورد استفاده در این طرح که اغلب بخار می‌شد، محو می‌شدند، به آنکه هیچ مسئولی به آنها وقعی بنهد.

۳- پنکه‌های بزرگ

از جمله دیگر ایده‌هایی که در آن برهه آبپاشی آسمان تهران مطرح می‌شد و برخی مدعی بودند عملی تر از دیگر ایده هاست، نصب جت فن ها در برخی نقاط پایتخت بود. ایده‌ای که برای تشریحش به عملکرد پنکه اشاره می‌کردند تا بگویند با نصب پنکه های بزرگ در برخی نقاط شهر می‌شود باد پدید آورد و به کمک آن آلودگی را از بالای شهر دور کرد.

ایده‌ای که در آن هم ظاهرا به مانند آبپاشی آسمان شهر ۱۰۰۰ کیلومتری تهران، شهری مینیاتوری جلوه کرده بود که می‌شود دودهای انباشت شده بر فرازش را فوت کرد تا آسمانش آبی شود و مردم به خوبی و خوشی در آن زندگی کنند؛ همینقدر ساده و کودکانه، منتهی با این ملاحظه که آبپاشی اجرایی شده بود و هر آن ممکن بود ایده جت فن هم به اجرا برسد.

۴- یونیزه کردن

ایده عجیب بعدی که برای کاهش آلودگی هوا به کار بسته شده، یونیزه کردن هواست. ایده‌ای که نه در تهران، که در خوزستان در دست اجرا قرار گرفت و هدف از اجرایش، مقابله با نوع دیگری از آلودگی هوا بود. مقابله با آلودگی از نوع گرد و غبار که پیشتر گفته می‌شد تماما وارداتی‌ست و چندسالی‌ست که مشخص شده بخش بزرگی از آن منشا داخلی دارد.

بر اساس این ایده که برخلاف موارد قبلی، علمی می‌نمود، تجهیزاتی در حومه اهواز مستقر شد تا هوای آلوده را یونیزه کرده و به این شیوه، گرد و غبار آن را رسوب نماید. ایده‌ای که ظاهرا اهمیت نداشت چقدر هزینه صرف اجرایش می‌شود؛ درست مثل دیگر ایده‌های به کار بسته شده و در حال اجرا در این خصوص.

۵- مه‌پاشی

ایده عجیب بعدی، مه پاشی بود که اگرچه نمی‌دانیم از کجا نشات گرفته، اما به شکل عجیبی همزمان بود با واردات انبوه دستگاه‌های مه‌ساز و بخور سرد به کشور و فروش شان در امثال داروخانه‌ها و از همه مهم تر، تاکید بر تاثیرات مثبت آن، به ویژه در زمان آلودگی هوا. گویی کسی به ذهنش رسیده بود که دستگاه بخور بزرگی بسازد تا همه از آن بهره مند شوند.

راهکاری که ممکن است از قرار دادن آن در این فهرست تعجب کرده و تصور کنید هرگز مطرح نشده اما آنقدر جدی بود که رئیس وقت سازمان محیط و معاون رئیس جمهور در خصوص آن اظهار نظر می‌کرد و مدعی بود چه تکذیب و چه تاییدش اشتباه است چراکه در کارگاه‌های کوچک ۱۰ تا ۱۵ درصد تاثیر دارد؛ سخنانی که نشان می‌‎داد عالی ترین مقام محیط زیستی کشور اشکالی به اجرای چنین ایده‌ای وارد نمی‌بیند.

۶- نصب دودکش

همان گونه که تا اینجای مطلب دریافتیم، برخی از راهکارهای عجیب ارائه شده توسط مسئولان هرگز جامه عمل نپوشیدند، اما تجربه آب پاشی آسمان ثابت می‌کند که چقدر فاصله میان این ایده ها و اجرا کم بوده است. آنقدر کوتاه که اگر بشنویم زیرساخت‌های اجرای برخی دیگر از این ایده‌ها نیز فراهم آمده و دست آخر به دلایلی مختومه شده، جای تعجب نخواهد داشت.

ایده‌هایی که ظاهرا میان زده شدن جرقه شان در ذهن برخی مسئولان و بیانشان در رسانه ها، فاصله ای وجود نداشت. مثل ایده ساخت دودکشی بزرگ که بتواند هوای آلوده را بالا برده و آسمان را تمیز کند. ایده‌ای برای استفاده از فناوری نوظهور دودکش خورشیدی (که در تولید برق کاربرد دارد و هنوز به مراحل نهایی اجرایی نرسیده) در دفع آلودگی هوای تهران که خیلی ساده تر و سهل الوصول‌تر از بهبود کیفیت سوخت، خودرو، مهار صنایع آلاینده و... است!

۷- انکار

از همه راهکارهای قبلی بهتر و پرکاربردتر، انکار است. راهکاری که البته کاربرد آن به آلودگی هوا منحصر نمی‌شود اما در این عرصه آنقدر به کار بسته شده که نمی‌توان فهرستی تدارک دید و آن را از قلم انداخت. ابزاری برای فرار از هر سوالی که در این خصوص مطرح می‌شود؛ از مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا بگیرید تا کیفیت سوخت و مسائل دیگر.

تنها کافی است دایره اطلاعات ذهنمان را مرور کرده و تلاش کنیم با تکیه بر آن، به این سوال پاسخ دهیم که ناکس و ساکس چه هستند؟، تا دریابیم چگونه با راهکار انکار، اطلاعاتمان در خصوص آلودگی هوا و بلایای ناشی از آن محدود مانده است. آنقدر محدود که نمی‌دانیم در هر نفس چه چیزی را فرو می‌بریم و آیا چیزی که فرو می‌بریم، ممد حیات‌مان است یا نوشیدن جرعه ای از مرگ؟ اصلا کدام مرگ؛ مگر کسی از آلودگی هوا می‌میرد و چنین مرگی تا کنون سابقه داشته؟!

۸ و ۹- تعطیلی و تشدید محدودیت

انکار خطرات و آسیب های آلودگی هوا در حالی است که مدتی است بی اشاره به بلایای آلودگی هوا، هربار که آلودگی اوج می‌گیرد، دو اقدام در دستور کار مسئولان قرار می‌گیرد. دو اقدامی که البته تفاوت‌های زیادی با هم دارند اما معمولا همزمان در دستور کار قرار می‌گیرند؛ تعطیل کردن که اغلب شامل مهدهای کودک و مدارس می‌شود و گاه به ادارات و دانشگاه ها نیز سرایت می‌کند و تشدید محدودیت های ترافیکی.

محدودیت هایی از جنس تقسیم خودروها بر اساس آخرین رقم سمت راست پلاک انتظامی شان که نام طرح زوج و فرد شناخته می‌شود و اغلب در روزهای آلوده، از در منازل به اجرا در می‌آید، غافل از آنکه پژوهش های صورت گرفته در این خصوص حکایت از آن دارد که اجرای این طرح نتوانسته به کاهش آلودگی هوا منجر شود و حتی به عکس، به میزان کمی آن را افزایش هم داده است.

۱۰- دعا

این راهکار آخر البته متفاوت از بقیه است. راهکاری که بی توصیه مسئولان هم اغلب مان به کار می‌بندیم، بلکه لطف الهی شامل مان شده و باد و باران و دیگر نعمات آسمانی از شر آلودگی هوا خلاص مان کند، اما به تازگی در قامت تجویز یکی از مسئولان به مردم عرضه شده است. نسخه‌ای که رئیس فعلی سازمان حفاظت محیط زیست کشورمان پیچیده است.

نسخه‌ای که اگر اجرای طرح آبپاشی آسمان و طرح های عجیب و غریبِ مشابه آن نبود، می‌شد عجیب ترین راهکار مسئولان برای مهار آلودگی هوا خواندش چراکه هیچ گزندی متوجه تهیه و توزیع سوخت های کم کیفیت و خودروهای بی کیفیت، صنایع آلاینده، مدیرانی که حمل و نقل عمومی را ندید می‌گیرند و... نمی‌کند و به جایش، امری توصیه شده در دین، توصیه شده است.